Куркыныч авыруны профилактикалау чаралары
Җитәкче урынбасары-эпизоотиягә каршы эш буенча ветеринария табибы Айрат Миндубаев куркыныч авыру – бруцеллез турында сөйләде.
2023 елда Татарстан Республикасы территориясендә 2 эре мөгезле терлек бруцеллезы белән авыру очрагы теркәлгән: Яңа Чишмә һәм Әтнә районнарында. Хуҗалыкларда 6 мең баштан артык эре мөгезле эре терлек юкка чыгарылган. Роспотребнадзор мәгълүматлары буенча бруцеллез белән 13 кеше авырый.
Күптән түгел Кайбыч районы Иске Чечкаба авылы гражданнарының шәхси ярдәмче хуҗалыкларында авыру ачыклануы турында мәгълүмат килде, бруцеллез китереп чыгаручы ачыкланды. Бүгенге көндә эпизоотик учакта оештыру-хуҗалык һәм ветеринария-санитар чаралар үткәрелә.
Алексеевск районы ветеринария хезмәтенең эпизоотик журналы мәгълүматлары буенча, район территориясендә бруцеллезның соңгы очрагы 1972 елда теркәлгән.
Бруцеллез -Brucella ыругы бактерияләре китереп чыгарган зооноз инфекция, хайваннарның хроник рәвештә уза торган авыруы, абортлар, үле яки яшәүгә сәләтсез бала тууы, буыннар ялкынсынуы (бурситлар, артритлар, тендовагинитлар, орхитлар), продуктивлыкның кимүе белән характерлана. Организмга кергәч, бактерияләр лимфа төеннәрендә үрчиләр һәм эчке органнар буенча таралалар, хайваннарда инкубация чоры 2-3 атна һәм аннан да күбрәк тәшкил итә. Авыруның клиник билгеләре хайваннар җенси өлгерүгә ирешкәндә күренә. Бруцеллезның ачык чагылышы йөклелекнең икенче яртысында абортлар (бозауларда 5-8 айда, сарыкларда 4-5 айда). Авыруның симптомсыз барышы булырга мөмкин. Авыруны дәвалап булмый. Бруцеллез хайваннан хайванга, хайваннан кешегә күчә!
Чыганак һәм сәбәпләр
Бруцеллез инфекциясенең төп чыганагы булып авыру хайваннар тора. Бактерияләр тышкы мохиткә балалау яки бозаулау вакытында гына түгел, ә ел дәвамында сөт, сидек, тизәк белән дә бүленеп чыга. Бу бактерия суда 5 айга кадәр саклана., сөттә 45 көнгә кадәр, туңдырылган иттә 5 ай., туфракта 3 ай. Ашар алдыннан сөтне пастеризацияләргә һәм кайнатырга кирәк, бу очракта бактерия үлә.
Авыруның иң авыр клиник барышы вак мөгезле терлекләрдән (сарыклар, кәҗәләр) йоктырган кешеләрдә күзәтелә. Бруцеллез вакытында керү капкасы булып тире микротравмалары һәм ашказаны-эчәк трактының, сулыш юлларының һәм конъюнктивның лайлалы тышчалары хезмәт итә.
Бруцеллезны диагностикалау- шактый катлаулы мәсьәлә. Авыру симптомсыз, хроник һәм локаль формада булырга мөмкин. Шуңа күрә диагностика микроорганизмны лабораториядә ачыклауга нигезләнгән.
Алексеевск районы дәүләт ветеринария хезмәте хуҗалыкларның ветеринария белгечләре белән берлектә ел дәвамында зур күләмдә эш алып бара. Эпизоотиягә каршы чаралар планнары буенча, эре мөгезле терлек, атлар һәм вак мөгезле терлек тикшеренүләре үткәрелә. Шулай ук бруцеллезга районга кертелгән һәм районнан чыгарылган барлык хайваннар да тикшерелә. Мәсәлән, 2023 елда кан үрнәкләре сайлап алынган, алар Алексеевск ветеринария лабораториясендә 31601 проба күләмендә тикшерелгән. Шуларның 29750 баш эре мөгезле терлек, 1203 баш вак мөгезле терлек (сарыклар, кәҗәләр) һәм 648 баш ат тикшеренүләргә дучар ителгән. Республикада бруцеллез буенча килеп туган хәлгә бәйле рәвештә 2024 елда барлык төр хайваннарның яшьләрендә (шул исәптән симертүләрдә) канны тикшерү планлаштырыла.
Авыл хуҗалыгы хайваннары арасында бруцеллез инфекциясенең барлыкка килүенең һәм таралуының төп сәбәпләре: терлекләрнең баш санын теркәү булмау; бруцеллез буенча имин булмаган төбәкләрдән азык сатып алу һәм кертү; хайваннарны контрольсез күчерү; дәүләт ветеринария хезмәте һәм җирле хакимият органы белән килешмәгән башка төбәкләрдән хайваннарны карантин үткәрмичә сатып алу һәм кертү чаралары. Мәсәлән, безгә билгеле булганча, күпләр үзләренең шәхси хуҗалыкларына ветеринария документлары булмаган билгесез сатучылардан читтән китерелгән бозаулар сатып ала. Еш кына мондый терлек сатучылар аларны төнлә дә алып киләләр, бу законсыз транспортлау турында сөйли. Кызганычка каршы, ветеринария хезмәте һәрвакытта да кертүне кисәтә алмый һәм шуңа күрә хайван хуҗаларын аларны сатып алганда уяу булырга чакырырга теләр идем.
Профилактикасы
Бруцеллезны профилактикалау имин хуҗалыкларны инфекция китереп чыгаручыны кертүдән саклау буенча төп ветеринария-санитар кагыйдәләрне үтәүгә нигезләнә. Моның өчен хайван хуҗалары:
- хайваннар булганда яки сатып алганда аларны ветеринария учреждениесендә теркәргә;
- ветеринария профилактика чараларын карау һәм үткәрү өчен үз хайваннарын дәүләт ветеринария хезмәтенең ветеринария белгечләренә бирергә;
-хайваннарны ташу, тоту, ашату вакытында зоогигиена һәм ветеринария таләпләрен үтәргә;
-хайваннарны сатып алу, ташу һәм сатуны ветеринария документлары булганда башкарырга;
-хайваннарны суюны махсус суйгычларда гына башкарырга, йорт хайваннарын йортларында суюга юл куймаска. Шулай ук барлык төр хайваннарны суюга җибәргәнче 30 календарь көн алдан ветеринария лабораториясендә бруцеллезга канны тикшерү;
- ветеринария тикшеренүләре һәм эшкәртүләр үткәрү өчен яңа сатып алынган хайваннарны 30 көн эчендә карантинлау;
-ветеринария хезмәтенә бруцеллез (абортлар, яшәүгә сәләтсез яшьләр тууы һ.б.) шикләнелгән авыруның барлык очраклары турында вакытында хәбәр итәргә.
Кешеләрдә авыруны профилактикалау өчен төп кагыйдәләр:
-азык итеп кайнатылмаган сөт, тотылмаган сырлар һәм брынза, тулы термик эшкәртү үтмәгән ит кулланмаска;
- ит, сөт, сәнәгать булмаган сөт продукциясе сатып алганда ветеринария-санитария экспертизасын үткәрүне раслаучы документлар таләп итәргә;
- продукцияне катгый билгеләнгән урыннарда (базарлар, кибетләр һ. б.) сатып алырга;
Күрсәтелгән күрсәтмәләрне үтәү бруцеллез инфекциясен булдырмаска ярдәм итәчәк.
Бруцеллезны шик астына алу өчен нигезләр булганда, хайван хуҗалары 24 сәгать эчендә теләсә нинди ысул белән «Алексеевск район ветеринария берләшмәсе» ДБУ-сына 8(84341) 2-61-35 телефоннары буенча бруцеллезны шик астына алу турында хәбәр итәргә тиеш.